1- پى آمدها و دست آوردهاى انقلاب اسلامى چه بود؟

در بهمن ماه 1357 خورشیدى، تحولى بزرگ و شگرف و از دیدگاه امام امت، «معجزه ى الهى» در تاریخ ایران و جهان اسلام و حتى جهان بشریت رخ داد که همه ى اندیشمندان و تحلیل گران علوم سیاسى، تاریخ نگاران و سیاست مداران دنیا را به شگفتى واداشت; زیرا هیچ یک از آنان، حتى سازمان هایى که به انبوه اطلاعات حسّاس و سرّى دسترسى داشتند، نتوانستند رخ دادن انقلاب اسلامى ایران را در چنین زمان و موقعیّت منطقه اى و در این شکل و ماهیّت، پیش بینى کنند. 
تاکنون درباره ى اهمیت انقلاب، پژوهش هاى فراوانى انجام شده و هر کس به فراخور دانش و توان فکرى خود در این باره سخن گفته است، ولى مهم ترین نکته در این انقلاب، پیروزى مکتب، ایدئولوژى و فرهنگ اسلام در همه ى جنبه هاى ایدئولوژیک، سیاسى و فرهنگى بود و در یک کلام باید گفت این انقلاب، انقلاب اسلامى بود. 
بررسى پى آمدها و دست آوردهاى انقلاب اسلامى به پژوهش مفصّل و تحلیل مستقل نیاز دارد که در گنجایش این بحث نیست. این گفتار به طور فشرده به مهم ترین دست آوردها و بازتاب هاى انقلاب مى پردازد. 
- دست آوردهاى انقلاب اسلامى در داخل کشور 
دست آوردهاى داخلى را در چهار محور سیاسى، فرهنگى، اقتصادى و نظامى مى توان بررسى کرد: 
الف ـ دست آوردهاى سیاسى 
1. سرنگونى نظام شاهنشاهى 
بیست و پنج قرن حاکمیت نظام شاهنشاهى بر ایران، معیارهایى را بر این کشور حاکم ساخته بود که در هیچ یک از آن ها، سعادت، عزّت و سربلندى ملّت جایى نداشت. در فرهنگ مردم، نظام شاهنشاهى با زور، زر، تزویر، فساد، حق کشى و بى عدالتى و در یک کلام، ضدارزش ها مترادف بود که هر یک از آن ها براى به تباهى کشاندن سرنوشت یک ملت، کافى است. 
از یک سو، رژیم پهلوى به پندار حاکمیّت 2500 ساله ى نظام شاهنشاهى بر ایران، حیات و دوام خود را سنّت قطعى و محتوم تاریخى مى دانست. از سوى دیگر، سرمایه گذارى هاى امریکا و غرب در ایران، رژیم شاه را چنان مقتدر و مسلّح ساخته بود که هرگونه تصوّر تزلزل یا سقوط آن را ناممکن مى ساخت. با این حال، انقلاب اسلامى در عینى ترین دست آورد خود، این نظام را درهم کوبید و نهال طیبه ى «استقلال، آزادى و جمهورى اسلامى» را در این کشور آبیارى کرد. 
2. استقرار نظام جمهورى اسلامى 
نظام هاى رایج سیاسى در نظریه هاى اندیشمندان جهان ریشه دارد که در طول تاریخ بر اساس نیازهاى مقطعى، به آن دست یافته اند. براى نمونه، پس از تجربه ى قرون وسطى در اروپا و حاکمیت زورمدارانه ى کلیسا به نام دین، «لیبرال دموکراسى» غرب، راه کارِ کنار نهادن دین و ناکارآمد جلوه دادن آن را برگزید. در این رهگذر، با اثرپذیرى اندیشمندان مسلمان از این نظریه، کم کم اسلام به مجموعه اى از احکام فردىِ بى تأثیر و کم محتوا تبدیل شد که در سرنوشت اجتماعى بشر هیچ نقشى نداشت. 
انقلاب اسلامى، حاکمیت اسلام و ارزش هاى اسلامى را در قالب نظام جمهورى اسلامى پدید آورد و با تبلور یافتن جنبه هاى سیاسى احکام اسلام در قانون اساسى، دگرگونى هاى کلى در اصول، جهت گیرى ها و سیاست هاى داخلى و بین المللى کشور رخ داد. دو مورد از مهم ترین دگرگونى ها عبارت است از: 
الف ـ شکل گیرى نظام مبتنى بر ولایت فقیه. 
ب ـ افزایش نقش مردم در تعیین سرنوشت خویش با گسترش آزادى هاى سیاسى در جامعه. 
3. افزایش آگاهى و بینش سیاسى مردم 
دور نگه داشتن مردم از مسایل و واقعیت هاى جامعه، از سیاست هاى رژیم هاى نامشروع، براى تداوم حیات خویش است. رژیم پهلوى نیز با پى گیرى همین هدف، مى کوشید بینش اجتماعى و سیاسى مردم افزایش نیابد و جامعه هم چنان در بى خبرى و بى تفاوتى به سر برد. 
با پیروزى انقلاب اسلامى، افزایش آگاهى ها و تقویت بینش سیاسى مردم به عنوان اصلى مهم در قانون اساسى جمهورى اسلامى، سرلوحه ى برنامه ریزى هاى کشور قرار گرفت. بدین ترتیب، مردم به منزله ى صاحبان اصلى انقلاب و ولىّ نعمت نظام، با ایده ها و آرمان هاى خویش به یارى حکومت اسلامى شتافتند. 
4. استقلال و دگرگونى اصول سیاست خارجى 
یکى دیگر از مهم ترین دست آوردهاى انقلاب اسلامى، استقلال سیاسى در کشورى است که به گواهى تاریخ، دست کم در دوران معاصر همواره زیر نفوذ قدرت هاى استعمارى و بیگانه بوده است. پس از جنگ جهانى دوم و صف بندى بلوک غرب و شرق، امریکا به صورت قدرت خارجى بى رقیب در عرصه ى سیاست و اقتصاد ایران درآمد، به گونه اى که سفیر امریکا در ایران به نزدیک ترین مشاور شاه و دربار تبدیل شد. امام خمینى(رحمهم الله) در وصف دولت شاهنشاهى ایران مى فرمود: 
یک مملکتى که استقلال ندارد و وابسته به غیر است و همه اش به عمل ایشان (یعنى شاه) وابسته به غیر شده، به این نمى شود گفت یک مملکت متمدن.[1] 
بارى، آرمان استقلال طلبى مردم در زمان انقلاب در شعار «نه شرقى، نه غربى، جمهورى اسلامى» تبلور یافت و پس از پیروزى انقلاب اسلامى در کلام امام خمینى و متن قانون اساسى نمودار شد: 
سیاست خارجى جمهورى اسلامى ایران براساس نفى هرگونه سلطه جویى و سلطه پذیرى، حفظ استقلال همه جانبه و تمامیت ارضى کشور، دفاع از حقوق مسلمانان و عدم تعهد در برابر قدرت هاى سلطه گر و روابط صلح آمیز با دول غیر محارب استوار است.[2] 
ب ـ دست آوردهاى فرهنگى 
رژیم پهلوى، برنامه ى ایده آل خود را براى آینده ى ایران بر پایه ى استقرار رژیمى به سبک غرب بنا نهاده بود. در پرتو این سیاست، معیارها و ارزش هاى غربى در عرصه هاى سیاسى، اقتصادى، اجتماعى و فرهنگى ایران حکم فرما شد و کشور به سوى فراموشى تاریخ گذشته و ارزش هاى دینى و اسلامى خویش پیش رفت. الگوى استعمار و استبداد بر «استحاله ى فرهنگى» ایران پایه ریزى شده بود و براى تحقق این هدف شوم، عرصه هاى گوناگون اجتماع مانند: هنر و ادبیات، سینما، تئاتر، رادیو و تلویزیون، مطبوعات، کتاب، سیستم آموزش کشور، مدارس، دبیرستان ها، دانشگاه ها و ... به کنترل ارزش هاى غربى درآمد. «افکار عمومى به ویژه نوجوانان وجوانان در معرض بمباران تفرقه و ترویج ابتذال و اباحى گرى قرار گرفت تا بدین وسیله، هویت اسلامى ـ ملى به فراموشى سپرده شود و فرهنگ غرب به طور تمام عیار پذیرفته شود».[3] 
انقلاب اسلامى که در درجه ى اول، یک انقلاب فرهنگى بود، با تعمیم خود باورى فرهنگى و گسترش شعایر دینى، زمینه را براى تقویت پایه هاى ایمانى مردم، کاهش بزه کارى و خطاهاى اجتماعى و پرورش نسل هاى خودباور فراهم کرد. هم چنین با عمومى کردن آموزش در سطح جامعه و افزایش سطح علمى دانش آموختگان، به رشد استعدادها و شکوفایى قدرت ابتکار مردم به ویژه جوانان، یارى رساند. افزون بر آن، با دگرگون ساختن نگرش زن مسلمان به خود و محیط پیرامون خویش، وى را به بازیابى جایگاه و نقش واقعى زنان ایرانى در خانواده و جامعه فراخواند. 
ج ـ دست آوردهاى نظامى 
انقلاب اسلامى، با بسیج مردم به پیروزى رسید و با پشتیبانى آنان توانست از جنگ تحمیلى گسترده و تحرک هاى تجزیه طلبانه، سربلند بیرون آید. بدین ترتیب، جمهورى اسلامى به ثبات و امنیت ملى و اعتبار بین المللى دست یافت. 
بحث را با سخن امام خمینى(رحمهم الله) درباره ى دست آوردهاى دفاع مقدس به پایان مى بریم. ایشان فرموده است: 
در یک تحلیل منصفانه از حوادث انقلاب... باید عرض کنم که انقلاب اسلامى ایران در اکثر اهداف و زمینه ها موفق بوده است... حتى در جنگ، پیروزى از آنِ ملت ما گردیده و دشمنان در تحمیل آن همه خسارات، چیزى به دست نیاوردند. البتّه اگر همه ى علل و اسباب را در اختیار داشتیم، در جنگ به اهداف بلندتر و بالاترى مى نگریستیم و مى رسیدیم، ولى این بدان معنى نیست که در هدف اساسى خود که همان دفع تجاوز و اثبات صلابت اسلام بود، مغلوب خصم شده ایم. هر روز ما در جنگ برکتى داشته ایم... ما انقلاب مان را در جنگ به جهان صادر نموده ایم. ما مظلومیت خویش و ستم متجاوزان را در جنگ ثابت نموده ایم. ما در جنگ، پرده از چهره ى تزویر جهان خواران کنار زدیم. ما در جنگ، دوستان و دشمنان مان را شناخته ایم. ما در جنگ، به این نتیجه رسیده ایم که باید روى پاى خودمان بایستیم. ما در جنگ، ابهّت دو ابرقدرت شرق و غرب را شکستیم. ما در جنگ، ریشه هاى انقلاب پربار اسلامى مان را محکم کردیم. ما در جنگ، به مردم جهان و خصوصاً مردم منطقه نشان دادیم که علیه تمامى قدرت ها و ابرقدرت ها سالیان دراز مى توان مبارزه کرد... تنها در جنگ بود که صنایع نظامى ما از رشد آن چنان برخوردار شد و از همه مهم تر، استمرار روح اسلام انقلابى در پرتو جنگ تحقق یافت.[4] 
- دست آوردهاى انقلاب اسلامى در خارج از کشور 
انقلاب اسلامى افزون بر دست آوردهاى داخلى، پى آمدهاى مهمى نیز براى بشر امروز و محرومان جهان به ارمغان آورد که در مسایل استراتژیک جهان، بازتاب گسترده اى داشته است. اینک به طور گذرا، از آن ها یاد مى کنیم: 
الف. جهان اسلام و مسلمانان جهان 
1. تجدید حیات اسلام به عنوان نظام سیاسى برتر 
2. ظهور جنبش ها و احزاب اسلامى و اصول گرایى اسلامى 
3. پى ریزى یک قطب قدرت جهانى در دنیاى اسلام 
ب. دیگر جهانیان 
انقلاب اسلامى از یک سو سبب روى آوردن مردم جهان به دین، رشد گرایش هاى معنوى و تضعیف اندیشه هاى مادى گرایانه شد و از سوى دیگر، به الگوى مبارزه ى مردم ستم دیده در مناطق گوناگون جهان تبدیل گشت. براى مثال، پس از پیروزى انقلاب اسلامى، «الهیات رهایى بخش» به معناى پناه بردن مردم به کلیسا براى رهایى از مشکلات اجتماعى و سیاسى، در امریکاى لاتین رشد کرد و شمار انجمن هاى مسیحى سیاسى، افزایش چشم گیرى یافت.[5] 
گفتنى است افزون بر دست آوردهاى یاد شده، پیروزى انقلاب اسلامى در مسایل استراتژیک منطقه اى و جهانى، بازتاب گسترده اى داشته که ورود به آن از حوصله ى این گفتار خارج است.
پی نوشتها: 
[1]. صحیفه ى نور، ج 2، ص 407. 
[2]- قانون اساسى، اصل 152. 
[3]. غرب زدگى، جلال آل احمد، تهران، رواق، 1365، ص 217. 
[4]. صحیفه ى نور، ج 21، ص 94. 
[5]. براى آگاهى بیشتر ر.ک: فیدل کاسترو و مذهب، گفتوگوى فیدل کاسترو با کشیش فرى بتو، برگردان: حسن پستا و سیروس طاهباز، تهران، نشر همبستگى، چ اول، 1367; کلیساى شورشى، کامیلو تورس، برگردان: جواد یوسفیان، تهران، نشر نى، 1368.